10.10.2006 08:46    

Eğitim Kurumlarında Uygulanan Havalandırma Sistemleri

Oturduğumuz, çalıştığımız alanlarda bugünün hayat şartlarının gerektirdiği rahatlığın sağlanması gereklidir. Bu mekanlarda zamanla, birçok nedenle (sigara dumanı, ter kokusu, fazla insan bulunması vb.) hava kirlenir ve fazla ısınır. Bu nedenle nefes almak ve çalışmak zorlaşabilir. Bu olaya çözüm mekandaki mevcut hava temiz hava ile değiştirilmesidir.

Havalandırmanın amacı
- “Nefes alındığında yeterli miktarda oksijenin bulunması,
- Teneffüs nedeni ile havada meydana gelen CO2 miktarının azaltılması,
- Teneffüs edilecek havanın hava filtreleri vasıtasıyla temizlenebilmesi,
- Oturulan yerlerde meydana gelecek fazla ısı miktarını (insanlardan, ışıklardan, araçlarda) engellemek,
- Gerektiği zaman istenilen miktarda ısıyı sağlamak,
- Hacimlerdeki fazla rutubeti yok etmek,
- Çalışma kabiliyetini yükselterek, iş yerindeki verimi artırmaktır.” 1

Bu araştırmada kullanım alanlarına göre, eğitim kurumlarındaki farklılıklar gösteren havalandırma tesisatları incelenmiştir. Buna göre okullarda kullanılacak ekipmanların basit, sağlam ve az bakım isteyen cinsten olmasının gerekliliği görünmektedir.

Eğitim Kurumları
1. Okullar
Okullardaki dersliklerde genellikle doğal havalandırma yapılır. Bu, teknik olarak amaca uygun olmaktadır. Ancak merkezi santrallerle veya lokal cihazlarla yapılan mekanik havalandırma daha iyidir ve hijyenik olarak da kusursuzdur. Merkezi havalandırmada, hava koridor tarafındaki, duvardan açılan menfezlerde pencere altlarından veya tavandan üflenir (Şekil 1).
"Pis hava pozitif basınç sayesinde kridora atılır. Kişi başına minumum dış hava miktarı 30 m2/h olmalıdır. Bu 4....5 hava değişimine karşılık gelir. Tablo 1'de ASHRAE tarafından tavsiye edilen havalandırma miktarları verilmiştir. Okullarda kullanılacak ekipmanların basit, sağlam ve az bakım isteyen cinsten olması çok önemlidir." 2

Kimya Laboratuarı
Kimya laboratuvarında egzost havalandırma sistemi uygulanır. Deney setleri üzerindeki davlumbaz hava emişi için vantiratör kullanılmalıdır. Taze hava döşeme seviyesinde odaya girer.

Toplantı Salonları
Toplantı salonları havalandırma, sıcak havayla ısıtma veya klima sistemlerine ihtiyaç gösterir. Isı ihtiyacının % 5075'lik kısmı radyatörlerle karşılanır. Hava ihtiyacı kişi başına 30 m3/h değerindedir.

Spor Salonları
Spor salonları çok kalabalık olmadığı sürece, kişi başına düşen hacim miktarının çok fazla olması sebebiyle, genellikle havalandırma ihtiyacı göstermez. Tribünlerde havalandırma sistemi gereklidir. Jimnastik salonları için de bu geçerlidir. Genellikle sıcak havayla ısıtma yapılarak, havalandırma problemi de çözülür.

Tuvaletler
Pencerelerle havalandırma yapılmalıdır. Bu kullanışlı olmuyorsa vantilatörlerle emiş yapılmalıdır. Hava koridorlardan alınmalıdır. Değişim saatte 58 kez olmalıdır.

Duşlar
Eğer sekizden fazla duş varsa aspirasyon ve ventilasyon yapılmalıdır. Hava değişimi 810 kez alınmalı ya da duş başına 220 m3/h hava düşünülmelidir. Dış hava 30 °C'ye ön ısıtılmalıdır.

2. Yüksekokul ve Üniversite Anfileri
Amfilerde, hava kalitesinin düşerek dinleyicilerin dikkatlarinin dağılmasının önlenmesi için, havalandırma-klimatizasyon sistemi kullanılmalıdır. Sıcaklık 22-25 °C, nem % 40-60 olmalıdır.

Isıtma
Pencereli salonlarda, pencerelerin önünde, radyatör, konvektör veya panel türü ısıtıcılar kullanılır. Bunlar sürekli olarak 10-15 0C'lik bir temel ısıtma sağlarlar. Havalandırma sisitemi ortamı 22 0C'ye olur. ulaştıracak gerekli ek ısıtmayı yapar. Bu şekilde fazla ısıtma problemi en iyi şekilde çözülmüş. Eğer penceresiz bir salon söz konusuysa, bahsedilen ısıtıcıları koymak şart değildir.

Hava Miktarları
"Seminer salonlarının özellikleri, toplantının başlamasıyla birlikte, salonda dinleyicilerden kaynaklanan ve kişi başına 100 W değerinde olan, az bir ısı kazancının oluşmasıdır.

Bu ısının yaklaşık % 50'si hava tarından alınır. Buna göre, besleme ve oda sıcaklıkları arasındaki Dt farkı esas alındığında kişi başına serinletme için gerekli hava miktarları aşağıdaki gibi bulunur.


Örnek:
Dt = 5K için > = 30 m3/h

Besleme havasının sıcaklığı istenildiği kadar düşük tutulmayacağı ve hava debisi de ekonomik nedenlerle sınırlı olacağı için, ortam sıcaklığı dersin sonuna doğru yaklaşık 1...3 °C artacaktır. DIN 1946Teil 2'ye göre minimum taze hava miktarları kişi başına 30 m3/h, sigara içilen ortamlardaysa 50 m3/h olmalıdır. Bu 68 kerelik bir hava değişimine karşılık gelir. Ancak salonlarda hava değişim miktarı artacaktır. Çok soğuk ve sıcak havalarda hava debisi % 50'ye kadar azaltılabilir." 3

Havanın Yönlendirilmesi
Taze ve pis havanın yönlendirilmesi için, odanın şekline ve iç düzenine göre çok farklı şekillerde oluşturulabilecek çözümler vardır. Havanın yönlendirilmesinde kullanılan yöntemler:

a) Aşağıdan Yukarıya Doğru
Hava merdivendeki basamaklardan, sandalye ayaklarından, kürsü ön kenarlarından üflenir, yukarıdan emilir. Hava yukarı doğru oldukça homojen bir şekilde hareket eder.

Yatayda sıcaklık hemen hemen hiç değişmez. Özellikle yükselen zeminler, galeriler, geometrik yapıları komplike yerler için geliştirilmiştir. Doğal konveksiyonun havalandırmaya yardımcı olması sonucu, işletmede en az dirençlerle karşılaşılır. Hava hızı ve sıcaklığı çok iyi kontrol edilmelidir. Aksi halde üşüme ve büyük rahatsızlık hissi ortaya çıkar.

b) Yukarıdan Aşağıya Doğru (Şekil 2)
Hava tavandaki difüzörlerden veya anemostatlarda üflenir ve oturulan yerlerin altlarından veya alt kolonlardan, yan duvarlardan emilir.

c) Yatay Havalandırma
Hava duvarlarından yatay olarak, tavandan belli uzaklıktaki noktadan, kürsü yönünde üflenir, oturulan yerlerin altından veya yan duvarlardan emilir. Tüm sistemler ısıtma ve soğutma giderlerinden tasarruf etmek için resirkülasyon sistemine sahip olmalıdır. Yani emilen hava belli oranlarda, taze hava ile karıştırılarak tekrar üflenmelidir. Salon kullanılmadan önce sadece içerdeki hava sirküle ettirilir. Kullanımla birlikte bu havaya, dinleyici sayısı ve dış hava sıcaklığına göre, taze hava karıştırılır.

3. İlkokullar
İlkokullar genellikle daha basit ve küçük yapılardır. Genellikle bir veya iki katla sınırlı kalırlar. Genellikle ehliyetli bakım personeli olmadığından cihazların bakım istemeyen işletmesi kolay tipte olması gerekir. Öte yandan öğrencilerin açıkta olan ekipmanı kötü kullanacağı göz önüne alınarak, elemanların basit, sağlam ve korunmuş olmasına dikkat edilmelidir. Örneğin konvektör veya alüminyum radyatör yerine döküm radyatör kullanılmalıdır.

Okullarda koku ve ağır havanın uygun bir havalandırma ile kontrol edilmesi çok önemlidir. Birçok hastalığın solunan havayla yayılması, iyi bir havalandırma yapılarak önlenebilir veya azaltılabilir. Bu açıdan pencereler açılmadan mekanik yolla gerçekleştirilecek havalandırma, eğitimin kalitesi ve çocukların sağlığı açısından çok önemlidir.

Mekanik tesisatın tasarımında mutlaka okul idaresi ile görüşülmeli ve sistem seçimi birlikte yapılmalıdır. "Havalandırma miktarları ile ilgili olarak bu kısmın başında verilen değerler geçerlidir (30 m3/h kişi). Sistemin ana karakterinden biri yüklerin çok değişken olmasıdır. Bu bakımdan her hacmin bağımsız olarak kontrol edilebildiği sistemler tercih edilmelidir. Büyük tek fanlı merkezi sistemler yerine, benzer karakterli küçük bölgeleri besleyen çok sayıda ünitelerden oluşan bir sistem tercih edilmelidir. Ayrıca havalandırma sistemi ile birleştirilmiş ise dönüş havası kullanmayan %100 dış havalı sistemler tercih edilmelidir.

4. Anaokulları ve Yuvalar
Anaokulları ve yuvalar genellikle basit yapılardır. Burada kullanılacak tesisatın tehlike yaratmaması, basit olması ve hijyenik olması esastır. Anaokulları, yuvalar ve kreşlerde yerden ısıtma tercih edilmelidir. Böylece hem döşeme sıcak olduğunda genellikle yerde oynayan veya oturan çocuklar üşümeyecek, hem de ortada ısıtıcı eleman olmadığından çarpma vs. ile yaralanma ihtimali ortadan kalkacaktır. Bu yapılarda genellikle döşemeler halı kaplı olduğundan, toz kontrolü önemli bir faktördür. Ayrıca yine solunum yolu ile hastalıkların yayılmaması için mutlaka mekanik havalandırma gerekir.

Bu amaçla gerçekleştirilecek havalandırmada filtre edilmiş havanın Şekil 1'dekine benzer bir sistemle kanallarla sınıflara dağıtılması düşünülebilir. Egzost havasının ise yapıda banyo, mutfak ve tuvaletlerden egzost vantilatörleri ile ve enfiltrasyonla kendiliğinden tahliyesi yeterli olabilir. Aksi halde gerekli egzost açıklıkları (sınıflar dışında) yaratılmalı veya koridorlardan hava toplayan bir egzost sistemi oluşturulmalıdır.

Beslenme santrali girişinde en azından EU 4 kalite bir filtre kullanılmalıdır. Aslında tavsiye edilen EU 3 kalite bir ön filtreden sonra EU 7 kalite torbalı bir filtre kullanımıdır. Anaokulu ve kreş sınıflarında kanallı konvansiyonel bir havalandırma sistemi kurulması imkanı bulunamıyorsa, bu durumda sınıflarda iç havayı temizleyen bir hava temizleme cihazı kullanılması tavsiye edilir.

Bu cihazlarda ortam havası elektrostatik toz filtresinden, aktif karbon filtreden ve çoğu zaman havanın dezenfeksiyonu için ozonlama hücresinden geçirilerek temizlenir ve tekrar odaya verilir."
Bitirirken
Genel olarak bir havalandırma sisteminde aşağıda belirtilen unsurlar havalandırmanın amaçlarını oluşturur:
- Yeterli miktarda havanın bilinmesi,
- Hacmin her yerinin eşit havalandırılması,
- Hava cereyanının olmaması,
- İşletmenin doğru kurulmuş olması,
- Gerektiğinde havalandırma ile birlikte ısıtmanın da yapılabilmesi.

Havalandırma tesisatları temelde iki şekilde yapılmaktadır:
- Yalnız havalandırma tesisatı kirlenmiş havayı emerek yerine temiz havayı üfler.
- Sıcak hava kullanılarak yapılan ısıtma, havalandırma tesisatı kirlenmiş havayı emerek, yerine temiz havayı ısıtarak üfler.

Havalandırma sistemleri kurulurken dikkat edilecek önemli maddeler:
- Yan hacimlerden kirlenmiş veya kokulu hava emilmemesi gerekir,
- Hava cereyanı olmaması için kış aylarında hacme basılacak havanın yeteri kadar ısıtılması gerekir,
- Büyük hava tesisatlarında bir hava filtresi konması tavsiye edilir,
- Hava dışarıdan emildiğinde emiş ağzı, bile jaluzi ve kafes teli ile korunmalıdır.


Kaynakça
1. HUMBARACI, İskender "IsıtmaHavalandırmaSıhhi Tesisat", Havalandırma, Çağlayan Basımevi, s: 149,150
2. "Isısan" Buderus KlimaHavalandırma Tesisatı, no: 158, s:132
3. "Isısan" Buderus KlimaHavalandırma Tesisatı, no: 158, s:133
4."Isısan" Buderus KlimaHavalandırma Tesisatı, no: 158, s:134, 135
5. Humbaracı, İskender "IsıtmaHavalandırmaSıhhi Tesisat", Havalandırma, Çağlayan Basımevi,
6. Arpad, Ahmet "Yapı TesisatıSıhhi, Isıtma ve Havalandırma",Kral Matbaası, İstanbul1975
7. "Isısan" Buderus 1998, sayı:305


TESİSAT PAZRLAMA DERGİSİ
9. SAYISINDAN ALINTIDIR.
UMARIM ARKADAŞLARIN İŞİNE YARAR.

10.10.2006 20:10    

Elerine sağlık gerçekten çok güzel bi konu seçmişsin
bizim sürekli kulak adrı ettiğimiz bi konu aslında çok önemli olan bi konu
insan beyni bol oksijenin olduğu yerlerde daha verimli çalışıyor buna görede sınıfların toplu eğitim verlen yerlerde havalandırmanın çok iyi yapılması şart ama 13 yıllık eğitim hayatım boyunca öyle bi okula rastlamadım inşallah bundan sonra görürüz
TEKRAR ELLERİNE SAĞLIK ÇOOK GÜZEL OLMUŞ

11.10.2006 19:27    

inşallah artık ben mezun olursam (ve benden önce kimse yapmamış olursa) ben yaparım ehhh bi klimacı ve havalandırmacı olarak böyle bi projeyi uygulattırtmak bana düşer dimi ama :D